„Wojna, która zmieniła Rondo”
Art Studio Agrafka – Romana Romanyszyn i Andrij Łesiw
przeł. Aleksandra Ada Oranż
Wydawnictwo Krytyka Polityczna, 2016
Czemu służy poetyckość, kiedy się dzieciom mówi o wojnie? Złagodzeniu, czy przeciwnie – precyzyjnemu przedstawieniu tematu? A poetyckie pozbawienie wojny konturów – nazw, dat i twarzy – uniwersalizuje czy rozmywa temat?
Romana Romanyszyn i Andriej Łesiw to lwowscy graficy, których styl poznać mogliśmy dzięki polsko-ukraińskiemu wydaniu wierszy Wisławy Szymborskiej w wydawnictwie Bosz. W „Wojnie, która zmieniła Rondo” są twórcami tekstu i obrazu. Przekładu dokonała Aleksandra Ada Oranż, książkę wydała Krytyka Polityczna. W 2015 roku książka wyróżniona została na targach w Bolonii.
Rondo jest subtelno-sielskim miastem, które poszczycić się może oranżerią ze śpiewającymi kwiatami. Mieszka w nim trzech przyjaciół: szklany Danek, balonowy Fabian i papierowa Gwiazdka. Spokojne życie w Rondzie niszczy pojawienie się Wojny. Nie mając względu na nic, posuwa się ona do przodu, niszcząc, roztaczając ciemność i siejąc własne kolczaste kwiaty. Przyjaciele nie są w stanie zatrzymać Wojny, działając w jej stylu – zadając rany.
Trafnym zabiegiem jest to, że twórcy książki zestawiają kruchość z brutalną siłą, pokazując, jak ważne jest ocalenie tej pierwszej. I to może trafić dzieciom do przekonania, pozwalając pojąć, że wojna nie tylko fizycznie niszczy, ale dyktuje własne reguły – deprawuje, pozbawia wrażliwości, niszczy więzi. Nie jest starciem idei, anonimowych militarnych potęg i superbohaterów o odnawiającej się mocy, tylko walką istot podatnych na zniszczenie. Trójka kruchych bohaterów jest ujmująca, z bliznami tym bardziej bliska.
Romanyszyn i Łesiw to przede wszystkim graficy, toteż przez książkę warto iść uważnie, badając szczegóły ilustracji, cofając się, porównując strony pozornie takie same. Wizualne drobiazgi zmuszają do skupienia, a barwy prowadzą czytelnika w sposób oczywisty, wyznaczając w książce obszary jasne i mroczne. Bo właśnie do symboliki jasności i mroku autorzy najczęściej się odwołują.
Poezja jako dosadny skrót wojennych doświadczeń nie jest nam obca. Wojenna symbolika maka, wymownie zmieniającego kolor po wojnie w Rondzie, znana była pokoleniom polskich dzieci, którym wsączano do głów frazę „czerwone maki na Monte Cassino/ zamiast rosy piły polską krew”. U lwowskich grafików poezja czasem jest przesadnie dokrojona do dziecięcej wrażliwości: tekst bywa czułostkowy, operuje zdrobnieniami, szczegółami i porównaniami, które niekoniecznie wzmagają siłę opowieści.
Dodać jednak muszę, że ośmiolatkowi, który opowieść o Rondzie przeczytał samodzielnie, bardzo przypadła ona do gustu. Patrząc na rysowany cienką kreską helikopter, ukuł neologizm „helikoliber”.
Alicja Szyguła
Informacja wydawcy:
Tytułowe Rondo to miasto, w którym powietrze jest przezroczyste, wszyscy są szczęśliwi, a jedynym kłopotem jest to, że skończyły się bilety na koncert do oranżerii albo że w czyimś rowerze przedziurawiła się dętka. Mieszkańcy są bardzo wrażliwi, opiekują się parkami, hodują kwiaty, rozmawiają z ptakami i roślinami, śpiewają, malują, piszą wiersze i co rano uśmiechają się do słońca, podobnie jak śpiewające kwiaty.
Pewnego dnia zjawia się Wojna. Nikt nie wie, kim jest ta Wojna, która rozsiewa wokół siebie suche, kłujące, czarne chwasty. Chwasty nie pachną i natychmiast wgryzają się w ziemię; zasłaniają słońce. Danko, Zirka i Fabian, główni bohaterowie, starają się stawić czoła Wojnie w miarę swoich słabych możliwości…
To książka o tym, że wojna nie ma serca, nie rozumie żadnego języka, mimo to nie oszczędza nikogo i na każdym odciska swoje piętno. Jeśli jednak wspólnie zbudować maszynę Światła (na co wpadają Danko, Zirka i Fabian) i zacząć znów śpiewać bez względu na okoliczności, wówczas nawet najbardziej wrażliwe istoty przetrzymają i zwyciężą.
Pod nazwą Art Studio Agrafka kryje się dwójka bardzo zdolnych młodych artystów ze Lwowa: Romana Romanyszyn i Andrij Łesiw. Artyści byli już wielokrotnie nagradzani, brali udział w licznych wystawach. Mają już w swoim dorobku ilustracje do wielu publikacji, niniejsza książka jest ich pierwszym autorskim projektem. Książka „Wojna, która zmieniła Rondo” otrzymała odznaczenie w konkursie Bologna Ragazzi Award 2015.
