„Mat i świat”
Agnieszka Suchowierska
ilustr. Tomasz Kaczkowski
Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2015
Książka dla dzieci wydana przez Krytykę Polityczną? Taka publikacja musiała wzbudzić moją ciekawość. Ale podczas lektury towarzyszył mi także niepokój o to, czy aby nie wyszła z tego propagandowa, antykapitalistyczna instrukcja. Na szczęście autorka rozprawiła się z tematem w sposób niebanalny.
Chińska fabryka, wyzysk dzieci zmuszanych do pracy za głodowe stawki, krwiożerczy kapitalizm, konsumpcjonizm, bezwzględny podział społeczeństwa na bogatych i biednych – to wszystko może zniechęcać do lektury. Książka jest wszak adresowana do młodego czytelnika, który sensu wspomnianych zjawisk do końca nie zrozumie. Nie oznacza to jednak, że takich tematów z dziećmi poruszać nie należy. Rolą rodziców jest przecież odkrywanie przed dzieckiem świata takiego, jaki jest. Pociecha z pomocą rodzica może próbować definiować otaczającą rzeczywistość w odniesieniu do takich zasad, jak solidarność, szacunek czy sprawiedliwość społeczna.
Wartością książki Suchowierskiej jest swoista dwupoziomowość historii. Dziecko odczyta ją jako przygody sympatycznego misia. Starsi czytelnicy dostrzegą bez problemu drugie dno: krytykę konsumpcjonizmu, świata, w którym poplamionej kakao przytulanki za 100 euro nie pierze się, tylko wyrzuca się ją na śmietnik. Ale w przyrodzie nic nie ginie, wszystko jedynie zmienia właściciela.
I tak jest w tej historii. Ekskluzywna zabawka już od chwili swoich „narodzin” wpada w obieg wielkiego systemu, na którego szczycie znajdują się bogaci ludzie (skądkolwiek by oni byli), po nich w kolejce miejsce zajmuje „klasa średnia”, następnie stoją „służący”, a na samym końcu dostrzec można najuboższych – „zbieraczy odpadków”.
Grupy te różnią się od siebie wszystkim: od ubrania (w wypadku jednych są to drogie sukienki koktajlowe wkładane tylko raz, w wypadku innych ciuchy kupowane w second-handach, a w wypadku żebraków – szmaty) po konstrukcję emocjonalną. To, co dla bogatego dziecka jest już jedynie brudną zabawką, dla małego egipskiego chłopca będzie towarem luksusowym. Mimo braku oczka, wyleniałego futerka Mat stanie się ukochanym misiem Hosniego. Proste rozłożenie akcentów: bogaci = materializm, biedni = duchowość – byłoby zbytnim uproszczeniem, ale w takim ujęciu jest sporo racji.
Optymizm głównego bohatera, radość życia, umiejętność dostrzegania krótkich chwil szczęścia sprawiają, że Mat to postać, z którą chcemy się identyfikować. Chcemy się identyfikować, zapominając nawet, gdzie, przez kogo i po co został on właściwie stworzony. Miś swoją postawą udowadnia, że zawsze znajdzie się wyjście, nawet z pozornie beznadziejnej sytuacji. Najważniejsze jednak, aby mieć szacunek do siebie i innych, bez względu na pochodzenie, kolor skóry, język, pozycję społeczną czy saldo na koncie.
Dariusz Szymanowski
Informacja wydawcy:
Miś Mat urodził się w chińskiej fabryce. Jest wielkim optymistą, kocha wszystkie dzieci – te bogate i te biedne. Zresztą pieniądze i posiadanie różnych dóbr to nie są sprawy, które interesują Mata. Miś jest przecież do kochania.
Poznajcie Mata-obieżyświata.
Agnieszka Suchowierska – współautorka (razem z psychologiem Wojciechem Eichelbergerem) dwóch książek – bajek dla dorosłych „Królewicz Śnieżek. Baśniowe stereotypy płci” oraz bajek terapeutycznych oraz „Bajka to życie albo z jakiej jesteś bajki”.
Tomasz Kaczkowski – ilustrator i wokalista z Łodzi. W zimnofalowym zespole Wieże Fabryk śpiewa o katastrofach i niepokoju, a po koncertach rysuje. Ma psa Kiwi.
