"Mówcie mi Bezprym"
Grażyna Bąkiewicz
ilustr. Mikołaj Kamler
Wydawnictwo Literatura, 2016
Galeria zdjęć:
Bohater tej książki był pierworodnym synem pierwszego polskiego króla, a jednak nie wspomina o nim żaden z kronikarzy najwcześniejszych dziejów Polski – ani Gall Anonim, ani Wincenty Kadłubek, ani Jan Długosz. Nie wiadomo, jak miał właściwie na imię, nie ma pewności, kim była jego matka, a przede wszystkim – nie jest jasne, dlaczego został przez ojca pozbawiony następstwa tronu. Jeszcze w XIX wieku wątpliwości historyków budziło nawet jego istnienie, dziś już tak nie jest, ale właściwie każdy fakt z jego życia może być rozmaicie, często sprzecznie interpretowany. Wystarczy zajrzeć do Wikipedii, aby się o tym przekonać (może to zrobić każdy, kto czyta teraz moją recenzję, choć oczywiście istnieją bardziej wiarygodne źródła niż Wikipedia). Jeśli wspomina się o nim w szkole, to tylko w kontekście krótkiego okresu (1031 - 1032), kiedy odebrał władzę młodszemu bratu i rządził Polską. Podobno wykazał się przy tym niezwykłym okrucieństwem – ale nawet i to nie jest pewne.
Grażyna Bąkiewicz opisuje czasy wcześniejsze, gdy Bezprym był dorastającym chłopcem. Rozpoczyna swoją opowieść jesienią 999 roku, a kończy w roku 1002. Był to czas szczególny i dla Polski, i dla Europy – przełom tysiącleci, zjazd gnieźnieński, wielkie plany cesarza Ottona III, które przerwała jego śmierć. Pisząc powieść autorka korzystała ze śladowych informacji w kronikach niemieckich i wypełniła przestrzeń między nimi swoimi wyobrażeniami. „Mówcie mi Bezprym” to książka, która mocno skojarzyła mi się w twórczością Elżbiety Cherezińskiej, a szczególnie z „Grą w kości”, bo dotyczy tych samych wydarzeń.
Bezprym, którego poznajemy w tej książce, jest księciem (choć jego następstwo tronu nie jest pewne), ale jest też zwykłym nastolatkiem, chłopcem, który nie zna swojej matki, a o miłość ojca musi rywalizować z przyrodnim rodzeństwem. Jest najstarszy i to on towarzyszy Bolesławowi w powitaniu Ottona III w Polsce i w późniejszej podróży do Akwizgranu. Potem ojciec wysyła go z cesarskim orszakiem do Rzymu, powierzając mu ważną misję, która jednak okaże się zbyt trudna dla chłopca.
Autorka starannie oddała realia historyczne czasów, w których rozgrywają się wydarzenia, nie zdecydowała się jednak na stylizację języka, którym mówią jej bohaterowie. To zdecydowanie ułatwi lekturę współczesnym czytelnikom, choć mnie czasem zgrzytało w uchu, kiedy książę mówił „O kurczę !” ;-)
Kiedy byłam w wieku adresatów serii „A to historia”, w ramach której ukazała się ta książka, jedną z moich ukochanych lektur była „Jadwiga i Jagienka” Czesławy Niemyskiej-Rączaszkowej - opowieść o Jadwidze Andegaweńskiej, początkach jej panowania w Polsce, koronacji i wydarzeniach, które doprowadziły do jej ślubu z Jagiełłą. Po latach, kiedy byłam już na studiach, uświadomiłam sobie, że moja wiedza o tym okresie pochodzi przede wszystkim stamtąd i tylko w niewielkim stopniu została poszerzona w toku edukacji. Myślę, że czytelnicy książki Grażyny Bąkiewicz też dobrze zapamiętają, jak wyglądał zjazd gnieźnieński, o czym marzył młody cesarz i dlaczego Bolesław Chrobry koronował się dopiero 25 lat później, a korona przeznaczona dla niego znalazła się na Węgrzech. A jeśli kiedyś zobaczą posąg „śmiejącej się Polki” z katedry w Naumburgu, przypomną sobie być może, że małżeństwo siostry Bezpryma Regelindy z synem margrabiego Miśni też było efektem zjazdu gnieźnieńskiego. Tego nie da żaden podręcznik ani lekcja historii w szkole!
Agnieszka Dobrowolska - historyczka i literaturoznawczyni. Przewodniczka - wolontariuszka w Muzeum Powstania Warszawskiego. Autorka bloga "Mały pokój z książkami". Członkini Polskiej Sekcji IBBY.
link
